Muzeum Juliana Fałata w Bystrej koło Bielska to wyjątkowe muzeum, jest to bowiem dom, w którym artysta mieszkał ze swoją żoną i z trójką dzieci. Nie urodził się tutaj. On to miejsce wybrał.

Po raz pierwszy przyjechał do Bystrej w 1902 roku na kurację. Fałat wspomina: Przypadkowo przyjechałem do sanatorium dr. Jeakelsa tu, do Bystrej na kurację. Spodobała mi się bardzo natura tutejsza i powiedziałem sobie, że mogę tu zamieszkać, a pracować w Krakowie. Po powrocie do Krakowa zwierzyłem się kolegom z moich projektów, powiedziano: Fałat wariat! Któż w owym czasie słyszał, by jechać w te strony: wtedy szlak Kraków–Wiedeń był tylko znany i uznawany. Nie zrażony w następnym roku powróciłem znowu (…) Nie żałowałem tego nigdy. W 1909 roku Julian Fałat, wówczas dyrektor ASP w Krakowie, kupił dom, rozbudował go i przeprowadził się z rodziną do Bystrej. W ogrodzie stanęła modrzewiowa pracownia z widokiem na okolicę i Beskidy. Artysta kochał to miejsce i często je malował. Spędził tutaj ostatnie, aktywne lata życia. A Bystra stała się jego ojczyzną.

W 1973 roku w willi malarza zostało otwarte muzeum. Obecną ekspozycję podzielono na dwie części. Mieści się w dwóch salach na parterze i pokojach na piętrze. Zwiedzanie należy jednak rozpocząć już od holu, gdzie na filarze wypisane zostały słowa malarza Potrzebny tu jestem dla dobra naszego kraju. Po obejrzeniu całej wystawy zwiedzający przekonują się, że to nie były tylko słowa. Takie było jego życie.

Kolekcja na parterze nosi tytuł Julian Fałat – z paletą przez życie . Obejmuje bardzo bogate zbiory. Możemy podziwiać obrazy, rzeźby, ukazujące członków rodziny, ale przede wszystkim dokumenty. Jest metryka chrztu, świadectwo gimnazjalne ze zdecydowanie najlepszą, celującą, oceną – z rysunków – jest dowód osobisty, paszport, książeczka oszczędnościowa, fragmenty rękopisu Pamiętników, fotografie, listy, są pisma informujące o przyznaniu odznaczeń i medali, dyplomy, katalogi wystaw, zaproszenia, pamiątki… opowiadające o 76 latach życia artysty malarza, podróżnika, który w latach 80. XIX wieku odbył podróż dookoła świata, ale też reformatora i wielkiego patrioty, który w 1916 roku, w wieku 63 lat, udał się na front wołyński w charakterze malarza  dokumentalisty, by choć w ten sposób spełnić powinność swoją wobec Ojczyzny i państwa. Mnóstwo dokumentów, pamiątek, mnóstwo wzruszeń. Listy wagi państwowej do Juliana Fałata, dyrektora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, dyrektora Departamentu Sztuki w Warszawie, ale też do Juliana Fałata – kochanego tatusia.

Na klatce schodowej można zobaczyć fotografie rodzinne. Są bracia malarza, jest żona Maria Luiza Comello i są dzieci: Helenka, Lucjan i najmłodszy Kazimierz.

Wystawa na piętrze nosi tytuł Julian Fałat – malarz i kolekcjoner. W pokojach i na klatce schodowej zaprezentowane zostały prace malarskie, rysunki i grafiki artysty. Najmniejsza sala to tzw. pokój kolekcjonerski, w którym zgromadzone zostały zbiory malarza: są tam grafiki przyjaciół, figurki, pamiątki. Kolejne pomieszczenie to pokój kominkowy, w którym można podziwiać dwie prace z okresu berlińskiego. W 1886 roku Fałat został nadwornym malarzem późniejszego cesarza Wilhelma II Hohenzollerna. Na dworze berlińskim spędził prawie 10 lat, malując sceny myśliwskie. O popularności tej tematyki świadczy także cykl graficzny Teka myśliwska, który wykonał wiele lat później, na swoje 70. urodziny. Litografie zawieszone zostały na klatce schodowej. W sali niebieskiej dominują obrazy z okresu krakowskiego, bowiem w 1895 roku Fałat objął stanowisko dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, przeprowadził doskonałą, rewolucyjną reformę, dzięki której szkoła zyskała status akademii. W pokojach utrzymany został dawny układ wnętrz i podobna kolorystyka. Całości dopełniają autentyczne meble malarza. Są komody, szafy, jest kanapa i fotel, a w ostatnim pokoju sztaluga, stoliczek na przybory malarskie i walizka. Pokój ten pod koniec życia artysty pełnił funkcję jego pracowni. I tutaj, na ścianach, ukochana Bystra – zbocza Skrzycznego i Klimczoka, sąsiednie Wilkowice, rzeka przepływająca przez wieś, portrety sąsiadów…

Kolekcja liczy 80 obiektów: 10 obrazów olejnych, 42 akwarele, 9 litografii i 19 rysunków oraz potężny zbiór archiwaliów.

Warto przyjechać do Bystrej, by zwiedzić muzeum… ale przede wszystkim, by bliżej poznać wybitnego polskiego artystę.

Serdecznie zapraszamy