Perły architektury Bielska i Białej w świetle archiwaliów ze zbiorów Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

Mamy przyjemność zaprezentować Państwu unikalne, archiwalne plany i projekty obiektów architektury i budownictwa z terenu Bielska i Białej. Pochodzą one ze zbiorów bielskiej Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach i obejmują szeroki wachlarz typów obiektów, wynikających z ich  funkcji oraz przeznaczenia. Są to: wille, kamienice, kościoły, fabryki, hotele, banki, urzędy, szkoły, ratusze itp. Z kolei  poszczególne typy obiektów reprezentują rozmaite style architektoniczne, podyktowane  panującymi w danym czasie  trendami w sztuce: historyzm, secesja, modernizm, funkcjonalizm. Na bazie tych, często wizjonerskich, planów powstały namacalne budynki, w których żyjemy, pracujemy, odpoczywamy. One nas na co dzień otaczają, od wielu pokoleń kształtują przestrzeń naszego życia, zachwycają nas.  Stają się dobrem wspólnym, dziedzictwem naszej kultury, zabytkami, o które należy dbać. Jednocześnie same projekty, stanowiące pierwotny etap tego procesu, nabierają również znamion zabytku, ilustrującego dawny kunszt i finezję warsztatu architekta, zaczynają być samodzielnymi dziełami sztuki. Szczególnie zaś są ważnym dokumentem historycznym dla badaczy dziejów architektury i sztuki, bezcennym źródłem wiedzy dla konserwatorów zabytków przy prowadzeniu prac konserwatorskich, restauratorskich, remontowych. 

Wielką przygodą poznawczą może być porównanie wizji dawnego architekta – zawartej w archiwalnym projekcie – z powstałym na jego bazie żywym obiektem, który przetrwał do naszych czasów i który znamy. Nie zawsze bowiem ostateczna realizacja odpowiadała pierwotnemu zamierzeniu, ponadto, na przestrzeni wielu kolejnych lat, obiekt często podlegał licznym przekształceniom. W tym celu wraz z projektami archiwalnymi zestawiliśmy współczesne fotografie istniejących obiektów.

Zapraszamy na wystawę z nadzieją, że wzbudzi ona Państwa zainteresowanie, a może też dostarczy bardziej osobistych doznań emocjonalnych i poznawczych, bo z pewnością wielu z nas osobiście utożsamia się z licznymi prezentowanymi obiektami.

Mariusz Godek
Kierownik Delegatury w Bielsku-Białej
Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach

MIĘDZY IDEĄ A REALIZACJĄ

            Na początku lat 80. XX w. archiwalne projekty, pochodzące ze zbioru gromadzonego w ramach podmiotu administracyjnego, jakim była miejska policja budowlana (Baupolizei), zostały przeznaczone do kasacji. Dzięki determinacji ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bielsku-Białej Karola Gruszczyka udało się je w znacznej części ocalić przed zniszczeniem oraz pozyskać do archiwum zakładowego urzędu konserwatorskiego.

            Archiwalia te są nieocenionym źródłem informacji o zabytkowych budynkach dla pracowników naszej Delegatury. Okazjonalnie zasób udostępniany jest też na potrzeby opracowywania prac naukowych, dokumentacji oraz publikacji wydawnictw. Korzystali z niego m.in. badacze opisujący historię miasta i architektury. Analiza projektów pozwoliła na jednoznaczne ustalenie autorstwa twórców bielskiej architektury oraz dokładnego czasu jej powstania, a także w szerszym kontekście roli, jaką odegrała w kształtowaniu urbanistyki miasta.
            Ze wzglądu na metrykę (od lat 80. XIX w. do l. 40. XX w.) oraz zróżnicowany stan zachowania plany i projekty nie są jednak udostępniane powszechnie i nie były dotychczas w takiej skali prezentowane.
            Liczymy, że mieszkańcy miasta, ale też turyści spojrzą na zabytkową architekturę Bielska-Białej przez pryzmat tutaj prezentowanych projektów archiwalnych. Porównując wizję architekta przeniesioną na papier, a potem urzeczywistnioną w budulcu w tkance miejskiej, przyczyniając się do pełniejszego zrozumienia i docenienia dziedzictwa architektonicznego.

Kurator wystawy: Marta Dąbrowska

Starszy Inspektor Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach Delegatura w Bielsku-Białej

Honorowy patronat:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Organizatorzy wystawy:
Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej
Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach, Delegatura w Bielsku-Białej
Wystawa czynna: od  18 kwietnia do 15 września 2024
Wernisaż: 18 kwietnia 2024, godz. 17.00