Archeologiczną autostradą z Krakowa do Bielska-Białej

Dziewiątego stycznia w Starej Fabryce – Oddziale Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej odbył się wernisaż wystawy pt. Archeologiczna autostrada. Wykopaliska przy wielkich inwestycjach drogowych pod Krakowem. 

Przygotowało ją Muzeum Archeologiczne w Krakowie oraz Krakowski Zespół do Badań Autostrad. Autorami koncepcji i scenariusza wystawy są Justyna Rodak i Albert Zastawny – pracownicy Muzeum Archeologicznego. Twórcą projektu plastycznego ekspozycji jest Marek Grosse, również pracownik krakowskiego muzeum.

Wernisaż wystawy zgromadził liczne grono entuzjastów i pasjonatów archeologii, a także archeologów – profesjonalistów działających na obszarze Podbeskidzia. Specjalnym gościem był dyrektor Muzeum Archeologicznego w Krakowie – dr Jacek Górski, który wraz z panią dyrektor Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej Iwoną Purzycką otworzył wystawę i powitał przybyłych gości. Twórców i charakter ekspozycji przedstawili kuratorzy: Bożena i Bogusław Chorążowie – pracownicy Działu Archeologii Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej. Niewątpliwie, najatrakcyjniejszą częścią wernisażu była prezentacja multimedialna przygotowana i przedstawiona przez autorów scenariusza wystawy – Justynę Rodak i Alberta Zastawnego. Prelegenci, z gruntowną znajomości tematu, przedstawili najważniejsze wyniki trzynastoletnich badań archeologicznych na terenach podkrakowskich, poprzedzających budowę autostrady A4 na odcinku pomiędzy Krakowem i Tarnowem. Było to jedno z największych przedsięwzięć w polskiej archeologii. Łącznie przebadano powierzchnię ponad 200 hektarów na ponad 170 stanowiskach. Ważnym aspektem tego olbrzymiego przedsięwzięcia jest to, że po raz pierwszy na terenie Małopolski udało się przebadać całe osiedla i cmentarzyska. Wyniki naukowe badań w wielu przypadkach przyniosły nowe spojrzenie na wiele zagadnień archeologii tego regionu, co warto dodać – jednego z najintensywniej zasiedlonych w pradziejach regionów środkowej Europy. W celu zmagazynowania i opracowania olbrzymiej ilości pozyskanego w trakcie prac wykopaliskowych materiału zabytkowego, w Branicach pod Krakowem zbudowano kompleks laboratoryjno-studyjny o powierzchni użytkowej 1200 m3.

Wystawa Archeologiczna autostrada… to przedstawienie najbardziej spektakularnych wyników tych badań. Należy wymienić wśród nich odkrycie najstarszych wyobrażeń kobiet sprzed 7,5 i 6,5 tysiąca lat. Równie ważne są ślady kilku wsi sprzed kilku tysięcy lat  z zarysami tzw. długich domów o konstrukcji słupowej. Były to pierwsze na tych ziemiach drewniane budynki wzniesione przez najstarszych rolników, którzy przybyli do nas z południa. Ciekawe są również znaleziska sepulkralne prezentowane na wystawie. Należy do nich grób mężczyzny z neolitu, sprzed 6,5 tysiąca lat, znaleziony na terenie dzisiejszej wsi Targowisko, z wyposażeniem świadczącym wysokiej pozycji społecznej zmarłego. Bogato zaopatrzony w biżuterię jest też grób młodej kobiety, zwanej na wystawie Moną Lisą, z epoki brązu (ok. 900 r. p.n.e.). Rzadkim znaleziskiem jest natomiast pochówek celtyckiego wojownika, wyposażonego w broń (miecz, włócznię) oraz części stroju (pas z płytek żelaznych oraz zapinki do spinania płaszcza). Odnaleziono go w miejscowości Aleksandrowice. Wystawa prezentuje także skarb z Aleksandrowic, ukryty 2700 lat temu, złożony z ponad 50 ozdób: bransolet, szpil, zawieszek i guzów wykonanych z brązu i żelaza.

Na „archeologicznej autostradzie” zwiedzający zobaczą również wyroby luksusowe i importowane w pradziejach. Docierały one na ziemie polskie za pośrednictwem kupców lub w trakcie konfliktów zbrojnych i trafiały do ówczesnych elit społecznych. Podziwiać możemy ozdoby i części stroju z różnych stron imperium rzymskiego, paciorki szklane (m.in. z Aleksandrii z wyobrażeniem twarzy), srebrne denary rzymskie, złote i srebrne monety celtyckie, pozłacane sprzączki do pasa z terenu Skandynawii, czekan wykonany z miedzi z Kotliny Karpackiej i wiele innych unikalnych zabytków.

Wystawa ma niezwykły walor edukacyjny. Po raz pierwszy w Bielsku-Białej prezentowane są zabytki stanowiące przegląd najbardziej charakterystycznych obiektów dla archeologii środkowej Europy. Najciekawsze znaleziska przedstawione są w formie reportażu fotograficznego, ukazującego drogę zabytku od momentu odkrycia w ziemi, poprzez prace zabezpieczające i konserwatorskie, aż do wyeksponowania w gablocie. Finalnym etapem tej drogi są rekonstrukcje komputerowe i fotograficzne osób, biżuterii, broni, grobów, domów, studni i pieców garncarskich z czasów ich użytkowania przed wiekami i tysiącleciami, a także oryginalne zabytki po konserwacji zgromadzone w gablotach.

Trzeba podkreślić, że wiele z przedstawianych na wystawie zagadnień ma swoje odbicie w prehistorii i wczesnym średniowieczu na terenie Podbeskidzia. Ślady osadnictwa społeczności prehistorycznych i średniowiecznych spotykanych na terenach podkrakowskich były odkrywane również w trakcie prowadzonych badań archeologicznych przez bielskie Muzeum w wielu miejscowościach Śląska Cieszyńskiego, m.in. w Jaworzu, Grodźcu Śląskim, Kowalach, Cisownicy, Lesznej Górnej i Cieszynie. Są to osiedla z czasów neolitu sprzed 6 tysięcy lat, kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza (750-400 p.n.e.) oraz okresu wpływów rzymskich z początków naszej ery.

Warto więc skorzystać z fachowej pomocy kuratorów, którzy będą nią służyć podczas zwiedzania wystawy. Ekspozycja prezentowana będzie do 19 kwietnia 2015 r. w galerii w Starej Fabryce – plac Żwirki i Wigury 8. Szczegółowe informacje dotyczące godzin otwarcia wystawy są dostępne na stronie: www.muzeum.bielsko.pl.

Wystawie towarzyszą warsztaty dla dzieci pt. ABC młodego archeologa, czyli jak zostać odkrywcą zaginionych światów.