Zgromadzona w bielskim Muzeum kolekcja broni i eksponatów związanych z kulturą łowiecką i strzelecką stanowiła już w latach 2001–2014 element stałej ekspozycji (sale pierwszego piętra zamku). Z uwagi na zmianę funkcji tych pomieszczeń ekspozycja militariów została przeniesiona do jednej z sal na parterze, tzw. Strzelnicy (nazwa od reliktu strzelnicy kluczowej odkrytej wraz z fragmentem murów południowo-wschodniej baszty).

Nowa wystawa, mimo znacznego ograniczenia przestrzeni, jest w dalszym ciągu reprezentacyjnym wyborem europejskiej broni siecznej, czyli różnego rodzaju szabli, półszabli, pałaszy i szaszek (austriackich, francuskich, polskich, pruskich, rosyjskich). Na uwagę zasługuje głownia szabli polskiej, rapier koszowy, dragońskie i kozackie szaszki, polskie szable oficerskie, szable urzędników i profesorów c.k. monarchii austro-węgierskiej czy pruska szabla artylerii polowej. Wiele przykładów pochodzi ze znanych europejskich szabelni; warszawskiej V. Hussor,  austriackiej J.E. Beeckmanna,  A. Brasta w Aarau (Szwajcaria);  fabryk: G. Borowskiego w Warszawie,  Jung & Zeitler w Wiedniu, w Zlatouście (Rosja), Châtellerault (Francja); w wielooddziałowej spółce Weyersberg, Kirchbaum i Cie. w Solingen (Niemcy) i innych.

Drugą grupą broni siecznej, stanowiącej nieodłączny element wyposażenia bojowego wojsk inżynieryjnych, saperskich i artyleryjskich, były tasaki. Obok stosowanych przez austriackie oddziały artyleryjskie i pionierów (saperów) są francuskich grenadierów (wykorzystywane przez piechotę Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego) oraz rosyjskich pulemiotczyków, czyli obsługę karabinu maszynowego.

Odrębne miejsce zajmuje broń kłująca, czyli różnego typu bagnety nakładane na karabiny, głównie typu Mauser, a także Gras, Gras-Kropatschek i Mannlicher, wyprodukowane w latach 1869–1943 przez europejskie fabryki broni w: Austrii, Czechosłowacji, Francji, Niemczech i Polsce.

Z zakresu broni palnej prezentowana jest w zasadzie tylko broń krótka, czyli pistolety (jeden przykład broni długiej to karabin francuski piechoty z zamkiem przerobionym na kapiszonowy) jedno- i dwulufowe o prostych zamkach skałkowych lub pistonowych. Wśród rodzajów pistoletów możemy wyróżnić pistolety: olstrowe, kawaleryjskie z lat 70. XVIII w., austriacki pistolet kawaleryjski z zamkiem kapiszonowym, francuskiej kawalerii wyprodukowany w Królewskiej Manufakturze Broni w Mutzig koło Strasburga. Są również pistolety pojedynkowe (niestety pojedyncze, nie w kompletach), wykonane w warsztatach F. Morgenrotha w Gernrode, J. Haberdy w Litomieřicach i innych. Ciekawym dopełnieniem są mosiężne wybijaki do spłonek.

Interesującą grupę stanowi kilka przykładów żeleźców broni drzewcowej z XVI–XVII w. Są to proste włócznie oraz halabardy i partyzany. Kilka z nich oznakowanych jest puncami. Uzbrojenie ochronne reprezentują naplecznik i kompletny kirys oraz pochodząca z 1. poł. XVIII w. perska tarcza inkrustowana srebrem.

Broń z Dalekiego i Bliskiego Wschodu cechuje wyjątkowe zamiłowanie do przepychu i zdobności. W okładzinach oraz do dekoracji stosowane były szlachetne materiały. Gabloty z bronią orientalną zajmują m.in.: szyszak perski kula chud, tabar, janczarki, jatagany, puginał japoński, noże bośniackie, nóż nepalski kukri, kindżał Lezginów kama, jawajski kris.

Zasygnalizowany został także dział łowiectwa poprzez kordelas o rękojeści w kształcie głowy jelonka, wabik, sygnałówki i różnego rodzaju bibeloty związane z myślistwem oraz zespół poroży, pochodzących ze spuścizny po Aleksandrze Edwardzie Sułkowskim.

Całość dopełniają eksponaty, które swoją tematyką nawiązują do wojskowości, historii bitew, rodzajów formacji wojskowych, ich uzbrojenia i umundurowania, zawierają motywy związane z myślistwem i szeroko pojętą kulturą polowań. Są to rzeźby, grafiki, rysunki, obrazy autorstwa m.in.: Hansa Müllera, Piotra Michałowskiego, Jerzego i Wojciecha Kossaków, Aleksandra von Bensy.

[oprac. TDB]