W bieżącym roku kontynuujemy cykl pokazów i spotkań tematycznych opatrzonych wspólnym tytułem: Złap kontakt ze sztuką – wypatrzone w magazynie. Jego przewodnią ideą będą dzieła graficzne 2. połowy XIX i pierwszych dekad XX stulecia. Na początek proponujemy Państwu Rembrandta według Williama Ungera, a więc dzieła malarskie holenderskiego mistrza ujęte w miedziorytach powstałych w latach 70. i 80. XIX wieku. Na ekspozycji można zobaczyć autoportret Rembrandta i konterfekt matki artysty. Obie ryciny wykonane zostały według olejnych pierwowzorów, znajdujących się w kolekcji Kunsthistorisches Museum Wien [Muzeum Sztuki w Wiedniu].

Są to przykłady grafiki reprodukcyjnej, jednej z ważniejszych gałęzi tej dyscypliny artystycznej. Jej rozwój jest ściśle związany z ewolucją poligrafii i ilustracji książkowej. Z drukarniami współpracowali zarówno artyści wykonujący własne kompozycje, jak i rytujący kopie według rysunków i obrazów innych twórców. Pierwotnie były to drzeworyty, z czasem zastąpione m.in. miedziorytami i stalorytami. Zazwyczaj ilustrowały one konkretne dzieła literackie, encyklopedyczne, kalendarze, prasę, ponadto popularyzowały sztukę. Barwne, często wielkoformatowe, wykonane na płótnach, deskach lub blasze, dzieła wielkich mistrzów, przenoszone były na papier i wydawane w tekach, albumach lub jako pojedyncze karty, by w takiej kameralnej formie cieszyć oko miłośników piękna. Wiele muzeów i galerii, a także kolekcjonerów, promowało w ten sposób swoje zasoby. Tak było również w przypadku tworzonego od stuleci zbioru Habsburgów, prezentowanego w wiedeńskiej Gemäldegalerie. Dzieła z tej kolekcji zostały u progu lat 70. XIX stulecia upowszechnione za sprawą współpracy wiedeńskiego towarzystwa artystycznego „Gsellschaft für vervielfältigende Kunst”, handlarza sztuki Hugo Ottomara Miethke i wybitnego plastyka, specjalizującego się w grafice reprodukcyjnej Williama Ungera (1837–1932).

Unger był malarzem i grafikiem urodzonym w Hanowerze, wykształconym m.in. w akademiach w Düsseldorfie i Monachium. W 1872 roku osiadł w Wiedniu i przez kolejne 60 lat związany był z austriacką sceną artystyczną (był m.in. profesorem tamtejszej Kunstgewerbeschule i Akademii Sztuk Pięknych). Wykonywał pejzaże i portrety, często posługiwał się akwarelą, jednak gros jego twórczości stanowi grafika, a zwłaszcza jej forma reprodukcyjna. Jeszcze w okresie niemieckim rozpoczął współpracę z lipskim wydawcą Arthurem Seemannem i jego pismem „Zeitschrift für bildende Kunst”. Opublikował m.in. komplety rycin z dziełami dawnych mistrzów galerii w Brunszwiku, Hamburgu i Kassel.

W zbiorach artystycznych Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej znajduje się kilkadziesiąt rycin autorstwa Ungera, wykonanych według obrazów takich artystów, jak: Tycjan, Rafael, Correggio, Rubens, van Dyck, Hals, Bruegel, z wiedeńskiej kolekcji. Sześć miedziorytów przedstawia obrazy Rembrandta (1606–1669). Są to: dwa antytetyczne portrety nieznanych z imienia kobiety i mężczyzny przedstawionych w wytwornych holenderskich strojach z epoki, autoportret malarza, konterfekt syna, Tytusa, ukazanego podczas lektury (dwie odbitki w różnym formacie) oraz domniemany portret matki artysty, który obecnie uznawany jest za przedstawienie prorokini Anny. Mimo 350 lat, które upływają od śmierci Rembrandta, do dziś pozostaje on jednym z bardziej rozpoznawalnych artystów, zajmujących się zarówno malarstwem, jak i grafiką, a zachwyt nad bogactwem spuścizny, jaką pozostawił nie słabnie.

Oprac. K. Kawczak