W sali III narrację rozpoczyna witryna prezentująca polski ruch narodowy: Biała i Bielsko 1873–1939. Odrodzenie narodowe w dwumieście zapoczątkowała Czytelnia Polska w Białej (1873), dwie dekady później rozpoczął tutaj działalność ks. Stanisław Stojałowski. Powstały: pierwsza polska szkoła (1898), Dom Polski w Bielsku (1902) i Dom Katolicki w Białej (1917). Obok druków patriotyczno-propagandowych liczne fotografie i pocztówki ilustrują działalność polskich organizacji społecznych i politycznych, ukazują miejscowych działaczy Sokoła. Są eksponaty związane z wymarszem do Legionów Polskich (1914), oraz związane z tą legendarną formacją wojskową odznaki i pamiątki, do najcenniejszych należy oryginalna maciejówka – czapka legionisty I Brygady. Unikatem jest sztandar Towarzystwa Gimnastycznego Sokół z Białej (1911).

Bielsko-Biała w II Rzeczypospolitej 1918–1939 to czas polonizacji miasta i okolicy, zobrazowany m.in. za pomocą diagramu stosunków językowych w 1930 roku. Na mapce ukazano międzywojenne województwo śląskie z Bielskiem – sąsiednia Biała Krakowska leżała już w innym województwie. Kapelusz żołnierza 3 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz kilka odznak przypominają o stacjonujących w miejscowych koszarach polskich jednostkach wojskowych. Zwracają uwagę dyplom i statut stowarzyszenia weteranów, gazeta „Echo Beskidzkie” (1938), Mapa Beskidu (ok. 1930) oraz przewodnik turystyczno-historyczny Bielsko-Biała. Kresowe miasta polskie prof. Z. Lubertowicza (1936). Symboliczne znaczenie mają: odlana w bialskiej fabryce R. Schmidta figura marszałka Józefa Piłsudskiego proj. J. Raszki, oraz uszkodzona po 1939 roku tablica upamiętniająca L. Bastgena, Komisarza Rządowego Miasta Białej. Ponad witryną podziwiać można Panoramę Bielska-Białej namalowaną przez  A. Bunscha (1939), obok zaprezentowano 11 widokówek miasta.  

Bielsko-Biała w latach II wojny światowej 1939–1945: początek mrocznego okresu okupacji niemieckiej uwiecznia seria 22 fotografii ukazujących wkroczenie do miasta oddziałów Wehrmachtu 3 września 1939 roku oraz pierwsze tzw. manifestacje wolnościowe miejscowych Niemców. Pamiątką „wyzwolenia” są plakiety z podobiznami Adolfa Hitlera i Hermana Goeringa. O prześladowaniu i wykluczeniu społecznym ludności polskiej i żydowskiej świadczą m.in. naszywki z literą P lub gwiazdą Dawida oraz list z obozu koncentracyjnego Auschwitz (1941). Zwraca uwagę utrzymany w żółto-brunatnych barwach plan Bielska z wcieloną do niego Białą (Bielitz-Ost) oraz Aleksandrowicami. Ponad witryną góruje wielkoformatowy obraz olejny R. Harlfingera: Widok Bielska i Białej od strony północnej (1942).  

Bielsko-Biała w czasach Polski Ludowej 1945–1989 stało się ośrodkiem jednolitym pod względem narodowościowym. Oba miasta scalono w 1951 roku, a w latach 1969–1977 utworzono tzw. wielkie Bielsko, przyłączając dziewięć okolicznych gmin wiejskich. Proces ten ilustruje schematyczna mapa, dwie dalsze ukazują Bielsko-Białą w granicach województwa katowickiego (1951–1975) oraz w okresie, gdy było ono stolicą województwa bielskiego, zwanego Podbeskidziem (1975–1998). W „mieście stu przemysłów” (branże: włókiennicza, metalowo-maszynowa i elektrotechniczna) od 1972 roku działała Fabryka Samochodów Małolitrażowych (FSM). Wyeksponowano: łańcuch przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej, nadany miastu order Sztandaru Pracy I Klasy (1979), album fotograficzny upamiętniający X-lecie PRL (1955), a także liczne medale i plakiety pamiątkowe związane z życiem społeczno-kulturalnym oraz gospodarczym. Działalność opozycji antykomunistycznej upamiętniają m.in. plakat „Gotowość Strajkowa NSZZ Solidarność" i reprodukcje zdjęć ze strajku na Podbeskidziu (1981), czasopismo „FSM Solidarność" (1981), łuska pocisku z gazem łzawiącym użytego przez ZOMO podczas jednej z manifestacji (1982), oraz medal 15-lecia NSZZ Solidarność Region Podbeskidzie (1995).