Sala II przedstawia dzieje miasta i okolicy od XVI wieku do 1918 roku. Najważniejsze zmiany polityczne w tym długim okresie to: przejście Czech ze Śląskiem oraz Węgier pod władanie austriackich Habsburgów (1526), zajęcie Śląska przez Prusy i utworzenie Śląska Austriackiego (1742), rozbiory Polski (1772, 1793, 1795) i powstanie Galicji, oraz utworzenie Księstwa Warszawskiego (1807–1815). Granice ustalone podczas kongresu wiedeńskiego przetrwały bez większych zmian do końca I wojny  światowej (1815–1918).

W 2. połowie XVI wieku z terytorium księstwa cieszyńskiego wydzielone zostało bielskie państwo stanowe (1572–1752), którym władali kolejno przedstawiciele szlacheckich rodzin Promnitzów, Schaffgotschów, Sunneghów, Solmsów i Haugwitzów. To niewielkie terytorium leżało na rubieżach monarchii Habsburgów, za graniczną rzeką Białą zaczynała się Rzeczpospolita. W witrynie zwracają uwagę m.in. replika tzw. grosza bielskiego księcia Fryderyka Kazimierza (1570), rekonstrukcja kafla piecowego z bielskiego zamku z herbem Sydonii von Promnitz, żony Jana Sunnegha (1620), księga cechu szewców i siodlarzy (1618-1871), tłok pieczętny cechu piekarzy (1631) oraz mapa Księstwa Cieszyńskiego z połowy XVIII wieku.

W 1752 roku polski magnat Aleksander Józef Sułkowski otrzymał z rąk Habsburgów tytuł książęcy i zakupił bielskie państwo stanowe, które przekształcono w księstwo bielskie (1752–1849). Po Wiośnie Ludów, wskutek reform państwa austriackiego z jego terenów utworzono bielski powiat polityczny. Blisko stuletni okres w dziejach miasta reprezentują m.in.: grafika z portretem hrabiego Aleksandra Józefa Sułkowskiego (1736), mapa Śląska Austriackiego (2. poł. XVIII wieku), widok Bielska z 1801 roku zwany panoramą Johanny'ego, pieczęć miejska (XVIII/XIX wieku), cechowa tarcza pogrzebowa z herbem Bielska (XIX w.), drukowany tekst hymnu na uroczystość poświęcenia sztandaru bielskiej Gwardii Narodowej (1848) oraz unikatowe numery czasopisma „Bielitzer Telegraph” (1853).

Sąsiednia witryna, Biała 1564–1849, przybliża losy „młodszej siostry Bielska” położonej na polskim brzegu rzeki, w księstwie oświęcimskim: awans od przysiółka królewskiej wsi Lipnik (1564) do samodzielnej wioski (1613), a wreszcie miasta (1723). W wyniku I rozbioru Polski (1772) także i Biała znalazła się w państwie Habsburgów, w Galicji. Historię miejscowości relacjonuje tzw. Kronika Chamrata spisana na początku XIX wieku (odpis z 1861). Zwracają uwagę: portret starosty lipnickiego Heinricha von Brühla (grafika, XIX w.), dokument kontrybucji z czasów konfederacji barskiej (1770), cyrkularze i patenty cesarskie dla Galicji (XVIII w.), herb miasta Białej (XVIII/XIX w.), a także witraż z herbem Galicji i Lodomerii (XIX/XX w.).

O losach Bielska, Białej i okolicy zadecydowało rzemiosło, w szczególności sukiennictwo, z którego w XIX wieku rozwinął się przemysł wełniany. W tajniki rękodzieła wprowadza tablica informacyjna Sukiennicy, postrzygacze, farbiarze…, nad którą umieszczono wielkie nożyce do postrzygania sukna. To niezwykłe, symboliczne narzędzie ukazano także na malowanych tarczach cechowych ponad witryną Cechy rzemieślnicze Bielska i Białej, gdzie dominują wyroby z cyny: tzw. wilkomy, talerze i kubki z okresu od XVII do XIX wieku. O nieuchronnym przemijaniu przypomina malowana tarcza pogrzebowa cechu postrzygaczy sukna (pocz. XIX w.). Industrializacja nad rzeką Białą symbolizowana jest przez litograficzny Widok Bielska, Białej z okolicą Carla Bollmanna (1865), z odtworzonymi 32 grafikami prezentującymi obok 22 zakładów przemysłowych najważniejsze obiekty dwumiasta: rezydencje, budowle sakralne i gmachy użyteczności publicznej.       

Bielsko i Biała 1850–1918 to epoka, której symbolem był cesarz Franciszek Józef I (1848–1916). W tym czasie siostrzane miasta, formalnie odrębne, stały się pod wieloma względami jednym ośrodkiem. Już wówczas określano je dzisiejszym mianem, o czym przypominają m.in. egzemplarz czasopisma „Bielitz-Bialaer Wochenblatt” (Tygodnik Bielsko-Bialski) z 1895 roku oraz informator turystyczny Bielitz-Biala (Bielsko-Biała) z 1913 roku. Grupowe fotografie ukazują urzędników magistratu i funkcjonariuszy Straży Miejskiej w Bielsku (początek XX w.). Wyeksponowano pamiątki po Bielsko-Bialskim Męskim Towarzystwie Śpiewaczym, Stowarzyszeniu Schlaraffia Bilitia i Towarzystwie Beskidzkim (Beskidenverein), a także unikatowe zdjęcie wnętrz bielskiego Muzeum Miejskiego. Odrębnym zespołem są eksponaty z lat I wojny światowej. Diagramy ukazują sytuację językową miejscowości wchodzących w skład dzisiejszego Bielska-Białej w 1880 i 1910 roku (proporcje pomiędzy językiem polskim i niemieckim). Z witryną sąsiaduje iglica z wieży bialskiego ratusza, a w klimat dwumiasta i okolicy wprowadzają 22 widokówki.

Ekspozycję sali II uzupełnia tzw. wyspa historyczna z monetami z terenów Polski, Śląska, Czech, Węgier i Austrii (XIII–XVIII w.). Sześciokątna narożna wieża zamkowa mieści swoisty wehikuł czasu: z zabytkowym mechanizmem zegarowym z wieży ratusza w Białej sąsiaduje tu pięć reprodukcji widokówek, pozwalających porównać widziany z okien stan obecny centrum miasta z dawnym, zatrzymanym w kadrze aparatu fotograficznego.