The Historical Museum in Bielsko-Biała

Silesian Voivodeship Cultural Institution

Kochany Mistrzu! Jakub Glasner

Start date End date

Grafika nagłówkowa

Kochany Mistrzu! Jakub Glasner

Kolejna ekspozycja zorganizowana w ramach projektu Magistrae Artis w Fałatówce jest jedną z inicjatyw wystawienniczych, mających na celu uczczenie Juliana Fałata i – przypadającej  w 2023 roku – 170. rocznicy jego urodzin. Jej tytuł został zaczerpnięty z nagłówków korespondencji adresowanej do bystrzańskiego wirtuoza pędzla. Wielce łaskawy Mistrzu!, Przezacny, kochany Mistrzu, Drogi Mistrzu!, Łaskawy i Kochany Mistrzu!, Wielce Szanowny Mistrzu, mistrzu pędzla! – to tylko kilka zwrotów rozpoczynających listy kierowane do Juliana Fałata przez różne osoby, piastujące rozmaite funkcje i stanowiska, zawodowo zajmujące się odmiennymi profesjami i czynnościami. Jego artystyczną, mistrzowską pozycję doceniali w ten sposób nie tylko adwokaci, lekarze, legioniści, pedagodzy, politycy, prawnicy, rajcowie miejscy czy wojskowi, ale także artyści, śpiewacy, malarze i graficy. Jednym z wieloletnich admiratorów twórczości wielkiego akwarelisty był Jakub Glasner, młodszy o dwadzieścia sześć lat malarz, pastelista i grafik, także sprawnie posługujący się techniką transparentnych farb wodnych.

1. Jakub Glasner, Portret Juliana Fałata, rysunek kredką na papierze, przedstawia portret starszego mężczyzny w popiersiu, zwróconego w prawą stronę  2. Jakub Glasner, Autoportret, rysunek suchym pastelem, węglem i kredą na papierze, przedstawia portret młodego mężczyzny w popiersiu, zwróconego w lewą stronę

Najprawdopodobniej do pierwszego spotkania obu artystów doszło w 1902 roku w niewielkiej beskidzkiej wiosce przeciętej wartkimi wodami potoku Białka. Późną wiosną tegoż roku Julian Fałat przyjechał do Bystrej, by w zakładzie balneologicznym – pod czujnym okiem Ludwika Jekelsa – podleczyć swoje rozmaite dolegliwości związane z ogólnym przemęczeniem i rozstrojeniem organizmu. Doktorowi i jego małżonce – na pamiątkę tego pobytu – Fałat pozostawił panoramiczny widok kompleksu leczniczego, położonego u stóp beskidzkich wzniesień. Kompozycję wykonaną w delikatnej technice farb akwarelowych można oglądać na stałej ekspozycji w Fałatówce (depozyt Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii w Bystrej), tuż obok innego ciekawego souveniru związanego z tym pobytem. Mowa o niewielkim, popiersiowym portrecie Juliana Fałata, wykonanym czarną kredką na papierowym podłożu. W prawym dolnym rogu rysunku, jego autor umieścił swój imienny podpis, datę i miejsce powstania: JGlasner / Bystra 1902.

Poszczególne karty listu Jakuba Glasnera do Juliana Fałata, napisanego z Wiednia w 1928 roku, dotyczącego spraw artystycznych i życiowych

Poszczególne karty listu Jakuba Glasnera do Juliana Fałata, napisanego z Wiednia w 1928 roku, dotyczącego spraw artystycznych i życiowych

Autorem wizerunku blisko pięćdziesięcioletniego malarza jest dwudziestotrzyletni Jakub Glasner, podówczas student Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Nieznane są nam bliższe okoliczności poznania się obu twórców. Czy Julian Fałat miał już okazję zetknąć się z pracami Jakuba Glasnera?, jakie argumenty przekonały go do pozowania młodemu twórcy?, jakie okoliczności doprowadziły do ich spotkania?, skąd Glasner wiedział o pobycie Fałata w bystrzańskim sanatorium? Pytań nasuwa się wiele. Jednak skromna ilość zachowanych artefaktów nie daje na nie odpowiedzi, pozwala jedynie snuć domysły i przypuszczenia. Nie mogli spotkać się w Wiedniu na wystawie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (Fałat był jednym z inicjatorów powołania Towarzystwa i jego bardzo aktywnym członkiem), bo tę otwarto dopiero w listopadzie 1902 roku. Jak to się stało, że zaledwie po dwóch semestrach nauki w wiedeńskiej akademii Glasner zapragnął kontynuować artystyczną edukację w Krakowie? Wydaje się, że w procesie tym niemałą rolę odegrała osoba Juliana Fałata, dzięki któremu średnia Szkoła Sztuk Pięknych cesarskim rozporządzeniem uzyskała status pierwszej na ziemiach polskich wyższej szkoły artystycznej, proponującej słuchaczom nowatorski program nauczania. (W drodze do przekształcenia szkoły i postawienia jej na odpowiednim poziomie (...). Odświeżenie krwi artystycznej przez powołanie najznakomitszych artystów rozproszonych po świecie i zgromadzenie ich w Krakowie było moim celem – zanotował Fałat na kartach Pamiętnika). Faktem jest, że jesienią 1902 roku Glasner był już słuchaczem krakowskiej ASP. Czy zatem wykonanie kredkowego portretu jej dyrektora było jakąś formą egzaminu lub sposobem prezentacji własnych umiejętności przez młodego człowieka aspirującego do bycia artystą? Może jednym i drugim, a zrodzona w Bystrej serdeczna więź przetrwała wiele lat.

1. Fotografia archiwalna przedstawiająca Jakuba Glasnera stojącego na tarasie pensjonatu, spoglądającego w kierunku ośnieżonej panoramy Tatr  2. Jakub Glasner, Zima w Zakopanem, linoryt barwny na papierze, przedstawia na pierwszym planie rozległą polanę pokrytą śniegiem, ograniczoną z obu stron szpalerami drzew iglastych, w głębi znajdują się ośnieżone szczyty górskie

Jakub Glasner (1879–1942) urodził się na Podhalu w rodzinie żydowskiego karczmarza, która w połowie lat 90. XIX stulecia przeprowadziła się do Białej. Przyszły malarz, grafik i rysownik kształcił się w Wiedniu, Krakowie (m.in. u wybitnego pastelisty Teodora Axentowicza oraz znakomitego pejzażysty Jana Stanisławskiego), Paryżu, Wenecji, Hadze, Berlinie i bretońskich koloniach artystycznych. Zawarł liczne twórcze przyjaźnie, m.in. z Emilem Zegadłowiczem czy Julianem Fałatem (którego darzył wielkim szacunkiem i estymą). Glasner był członkiem wiedeńskiego zrzeszenia twórców Hagenbund, współpracował z wieloma artystycznymi stowarzyszeniami: Berlińską Secesją, Towarzystwem Artystów Polskich „Sztuka”, lwowskim i krakowskim Towarzystwem Przyjaciół Sztuk Pięknych, warszawskim Towarzystwem Zachęty Sztuk Pięknych, Towarzystwem Sztuki Podhalańskiej w Zakopanem oraz Żydowskim Towarzystwem Krzewienia Sztuk Pięknych. Organizował wystawy indywidualne i był zapraszany do prezentowania swoich prac na znaczących ekspozycjach zbiorowych m.in. w: Krakowie, Wiedniu, Paryżu, Amsterdamie, Berlinie, Hadze, Białej, Bielsku, Katowicach, Lwowie, Łodzi, Warszawie, Zakopanem, Charkowie, Kijowie i Moskwie. Po zakończeniu I wojny światowej osiadł w Bielsku. Mieszkał także w centrum Wiednia i nadal wiele podróżował, szczególnie do Styrii. Wraz z wybuchem kolejnego światowego konfliktu wyjechał do Lwowa pod przybranym nazwiskiem Libidowski, co niestety nie uchroniło go przed Holokaustem.

1. Jakub Glasner, Wnętrze kościoła w Bretanii, olej na tekturze, przedstawia fragment nawy kościoła ujętej w kierunku wejścia, które jest silnie oświetlone światłem słonecznym  2. Jakub Glasner, Szczyrk, akwarela na papierze, przedstawia w ciasnym kadrze dwa drewniane budynki ujęte fragmentarycznie, które poprzedzone są drewnianym płotem z horyzontalnie ułożonych żerdzi

Tematami prac Jakuba Glasnera były przede wszystkim zróżnicowane w treści i nastroju pejzaże, portrety, sceny rodzajowe oraz wnętrza kościołów i synagog. Artysta sprawnie posługiwał się zarówno farbami olejnymi, jak i akwarelowymi, rysował ołówkiem i suchymi kredkami pastelowymi, eksperymentował z wieloma technikami graficznymi, wklęsło- i wypukłodrukami, monochromatycznymi i wielobarwnymi. W 20-leciu międzywojennym Glasner wielokrotnie odwiedzał Juliana Fałata w jego beskidzkim „mateczniku”. Sam wówczas pomieszkiwał również w Wiedniu. To właśnie z cesarskiego miasta nad Dunajem Jakub Glasner wysłał list do Juliana Fałata, zaczynający się od słów: Łaskawy i Kochany Mistrzu! Wielostronicowa epistoła dotyczy trudów życia artysty malarza, wzajemnego wsparcia i zrozumienia oraz zawiłej sprawy portretowej i jej sądowego finału. Kończy ją akapit z życzeniami: Przy tej (...) sposobności, pozwalam sobie do dnia urodzin – najserdeczniejsze złożyć życzenia.

1. Jakub Glasner, Portret Adeli Glasner-Ehrlich, rysunek węglem na papierze, przedstawia portret młodej kobiety w ujęciu do ramion od tyłu, z głową przedstawioną z profilu zwróconą w prawą stronę, z włosami upiętymi na karku w bujny kok 2. Jakub Glasner, Portret panny L. Fogelhut, rysunek suchymi pastelami na papierze, przedstawia portret nastoletniej dziewczyny w popiersiu, w ujęciu prawie en face lekko zwróconej w prawą stronę, ubranej w mundurek szkolny z tzw. marynarskim kołnierzem, na głowie ma niebieski beret; w tle pejzaż miejski o nisko osadzonym horyzoncie 3. Fotografia archiwalna obrazu Jakuba Glasnera, Portret Lies Thugendthat, przedstawiająca młodą kobietę w ujęciu całopostaciowym, siedzącą na poręczy wygodnego fotela, ubraną – zgodnie z modą końca lat 20. XX w. – w suknię bez rękawów, sięgającą tuż za kolana, przyozdobioną na ramieniu okazałym kwiatem, na szyi sznury pereł; we wnętrzu tuż za plecami kobiety znajduje się witryna z bibelotami

1. Jakub Glasner, Portret siostrzenicy Ilony Schächter, rysunek suchymi pastelami na papierze, przedstawia portret młodej kobiety w popiersiu lekko zwróconym w lewą stronę, głowa w ujęciu en face, portretowana ma na ramionach założony delikatny jasny szal, włosy jasne, lekko kręcone, przystrzyżone poniżej uszu, bez grzywki; całość w pastelowej tonacji o delikatnym rysunku 2. Jakub Glasner, Portret dziewczynki z kokardą we włosach, rysunek ołówkiem i suchymi pastelami na papierze, przedstawia portret dziewczynki w popiersiu lekko zwróconym w lewą stronę, z głową w ujęciu en face, włosy krótko przystrzyżone, z grzywką i przedziałkiem, we włosy wpięta duża kokarda 3. Jakub Glasner, Portret młodej kobiety na tle obrazu, rysunek suchymi pastelami na papierze, przedstawia portret młodej kobiety w popiersiu, lekko zwróconej w lewą stronę, z rękoma skrzyżowanymi na oparciu fotela, ubrana jest w jasną, wzorzystą bluzkę z długimi rękawami i brązowy szal założony na ramiona, włosy brunatne krótko przystrzyżone, z grzywką i przedziałkiem; na ścianie, za głową kobiety znajduje się obraz o tematyce pejzażowej, oprawiony w ramę

Niewielka ekspozycja przygotowana na parterze Fałatówki przybliża postać Jakuba Glasnera, dla którego Julian Fałat był nie tylko Mistrzem, ale także artystycznym przewodnikiem. Wiele jego kompozycji malarskich (szczególnie z wczesnego okresu) nosi wyraźne ślady inspiracji płynących od bystrzańskiego wirtuoza pędzla. Ten wpływ czytelny jest zarówno w zakresie podejmowanych tematów malarskich, jak i stosowanych rozwiązaniach formalnych, budowaniu przestrzeni oraz poszukiwaniu właściwego koloru dla oddania barwy i nastroju krajobrazu. Na wystawie prezentowanych jest dziewięć prac Jakuba Glasnera wykonanych na papierze za pomocą transparentnych farb wodnych, czasem na ołówkowym szkicu. Powstały one w latach 1914–1935. Są to widoki miejskie z Bielska i podmiejskie z Cygańskiego Lasu, górskie i leśne pejzaże ze Szczyrku i Zakopanego, wspomnienie zniszczeń z okresu I wojny światowej oraz rodzajowe wnętrze. Dopełnieniem są dwa rysunkowe autoportrety artysty (1907, 1922) oraz jego kilkustronicowy list do Juliana Fałata, napisany 10 października 1928 roku. Wszystkie prezentowane eksponaty pochodzą ze zbiorów własnych Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej.

1. Jakub Glasner, Pejzaż ze Lwowa, rysunek ołówkiem i kredką na papierze, przedstawia fragment miejskiego pejzażu, na pierwszym planie rozległy plac z żeliwną latarnią i grupą postaci, plac ograniczony jest po prawej stronie fasadą kilkukondygnacyjnej kamienicy, a w głębi innym budynkiem o spadzistym dachu, całość bardzo subtelna w barwie i delikatna w rysunku 2. Jakub Glasner, Pejzaż z Rajczy, rysunek suchymi pastelami na papierze, przedstawia pejzaż zimowy z rzeką, która łagodnym rozlewiskiem meandruje z lewej strony kompozycji, jej lewy brzeg ograniczają wysokie drzewa odbijające się w tafli wody, na linii horyzontu znajdują się łagodnie wypiętrzone grzbiety górskie, całość w ciepłej ugrowo-brunatnej tonacji

Wystawa i towarzyszące jej spotkania dyskusyjne to jedne z wielu propozycji przygotowanych przez bielskich muzealników w ramach obchodów Roku z Julianem Fałatem. Więcej informacji w następnych artykułach. Zachęcam do lektury i czynnego uczestnictwa oraz zapraszam na naszą stronę internetową po szczegóły dotyczące kolejnych wydarzeń.

Teresa Dudek Bujarek

Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej – Fałatówka w Bystrej, ul. Juliana Fałata 34
niedzielne spotkania dyskusyjne, godz. 10.00:

  • 5 lutego 2023 – Jakub Glasner cz. 1. – akwarele, prowadzenie Ewa Kubieniec
  • 2 kwietnia 2023 – Jakub Glasner cz. 2. – grafi ki, prowadzenie Teresa Dudek Bujarek
  • 4 czerwca 2023 – Jakub Glasner cz. 3. – oleje, prowadzenie Kinga Kawczak

dojazd we własnym zakresie linią nr 57,
z dworca autobusowego w Bielsku-Białej odjazd o godz. 9.40, powrót z Bystrej godz. 12.19

Footer

The Historical Museum in Bielsko-Biała
address ul. Wzgórze 16, 43-300 Bielsko-Biała
phone sekretariat (pn - pt, 9:00 - 15:00): 33 811 10 35
phone kasa / ekspozycja: 33 817 13 61
e-mail sekretariat@muzeum.bielsko.pl
www www.muzeum.bielsko.pl

Prawa autorskie. W braku odmiennego zastrzeżenia, prawa autorskie do treści niniejszej strony internetowej posiada Muzeum Historyczne w Bielsku Białej. Żadne materiały, poza materiałami określonymi jako materiały do pobrania, znajdujące się na niniejszej stronie internetowej nie mogą być reprodukowane lub przesyłane w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób bez pisemnego zezwolenia jej Właściciela. Treści w materiałach do pobrania nie mogą być w żaden sposób modyfikowane bez pisemnej zgody Właściciela tej strony internetowej.

RODO

Zastrzeżenia prawne. Właścicielem i operatorem niniejszej strony internetowej jest Muzeum Historyczne w Bielsku – Białej z siedziba przy ulicy Wzgórze 16, 43-300 Bielsko - Biała. Publikowane na stronie internetowej informacje i cenniki nie stanowią oferty handlowej w rozumieniu art. 66 Kodeksu Cywilnego. Muzeum Historyczne w Bielsku – Białej dokłada wszelkich należytych starań w celu zapewnienia rzetelności prezentowanych informacji. Istnieje jednak zawsze ryzyko pojawienia się pewnych nieścisłości.